Tiroid ameliyatları sonrasında egzersiz
- Ameliyatlar vücudumuzda bir travma etkisi oluşturur. Travma hormonlarının salgısının artması refleks olarak zihnimizi korunma ve bedenimizi dinlenme durumuna geçirir.
- Tiroid bezinden salgılanan tiroid hormonları metabolizmamızın aktive olmasını sağlar. Tiroid bezinin bir kısmının veya tamamının alındığı ameliyatlardan sonra hastalar hem ameliyat stresine hem de oluşan tiroid hormon eksikliğine maruz kalmıştır.
- Bu durumdaki bir hastanın isteyeceği son şey muhtemelen egzersiz yapmaktır.
Tiroid bezi ameliyatlarından sonra iyileşme süresi kısadır. Çoğu hasta ameliyattan 1 gün sonra taburcu edilir ve tüm günlük aktivitelerine geri döner. Tiroid hormonları sadece tiroid bezinde üretilir. Bezin tamamının alınmasından sonra vücutta tiroid hormon üretimi yapılamaz. İhtiyaç duyulan hormon yapay olarak günlük tablet hormon ilaçlarıyla sağlanır. Fakat bu ilaçlarla metabolizmanın dengeye gelmesi biraz zaman alır. Buna ek olarak, kanser tanısıyla ameliyat edilen hastaların bir kısmının cerrahi iyileşme süreci tamamlandıktan sonra radyoaktif iyot tedavisi alması gerekir. Radyoaktif iyot tedavisinin başarılı olması için vücutta tiroid hormon açlığı olmalıdır ve hastalarda bilerek tiroid hormon yetersizliği tablosu oluşturulur. Bu süreçlerde hastalar halsizlik, yorgunluk, kilo alma, uyku problemleri, depresyon, kas ve eklem ağrıları gibi tiroid hormon yetersizliği semptomları yaşarlar.
Günlük tablet şeklinde alınan tiroid hormon ilaçları, tiroid hormon seviyesini normale getirmenin tek yoludur. Fakat bunun yanında tiroid yetmezliği olan hastaların büyük çoğunluğu genellikle tiroid hormon ilacı kullanmasına rağmen düzelmeyen yorgunluk ve kilo alımı şikayetlerine sahiptir. Bu durum hastaların ilaç tedavisinden daha fazlasına ihtiyaçları olduğunu gösterir.
Tiroid hormon yüksekliği olan biri metabolizma hızı artmış, terli, kalbi hızlı atan uzun süre egzersiz yapmış gibidir. Aksine tiroid hormon eksikliği olan ise kilolu, depresif, yorgun, unutkan ve hareketsizdir. Aslında “egzersiz tiroid hormonunun vücuttaki etkilerini taklit eder.” Çoğumuz egzersizi ilaç olarak düşünmesek de spor yapmanın bedensel ve zihinsel sağlığımıza faydasının farkındadır.
Egzersizin tiroid ameliyatları sonrasındaki etkileri:
- Ameliyat sonrası boyun rahatsızlığı semptomlarını etkili bir şekilde önler
Boyun kaslarının spazmı, boyun ağrısı ve sertliği tiroid ameliyatlarından sonra sık görülür. Bunun en önemli nedeni hastaya operasyon sırasında verilen pozisyondur. Cerrah tiroid bezine daha rahat ulaşmak için hastanın boynunu geriye doğru bükülüp uzatır. Boyun omurganın geri kalanına göre diğer anatomik yapılar ve kaslarla daha az korunur. Kafanın ağırlığını desteklediği ve çok esnek olduğu için savunmasızdır. Boyun omurga kemiklerinde erime ve düzleşme olan kişiler veya daha önce boyun yaralanması, ameliyatı gibi öyküsü olan hastalarda bu şikayetler daha sık görülür. Diğer bir neden de hastaların gereksiz bir koruma iç güdüsüyle boyun kaslarını sürekli kasılı halde tutup kesi yerine zarar vermemek için boyun hareketlerini kısıtlamasıdır.
Tiroid ameliyatının ertesi gününden itibaren başlayan boyun germe egzersizleri basittir ve uygulaması kolaydır. Ameliyat sonrası boyun rahatsızlığı semptomlarını etkili bir şekilde önler. Bazı cerrahlar egzersizlerin operasyon öncesinden başlanmasının daha faydalı olduğunu bildirmişlerdir. Fakat yanlış uygulanan germe hareketleriyle boyunun yaralanması çok kolaydır. Bu nedenle cerrahınızdan ameliyat öncesinde boyun egzersizlerinin nasıl yapılacağına yönelik sözel ve yazılı bilgilendirme istemeyi unutmayınız.
- Enerji seviyenizi yükseltir
Tiroid hormon yetmezliğinin ilk belirtileri genellikle yorgunluk ve düşük enerjidir. Hastalar kendini halsiz hisseder ve hiçbir şey yapmak istemezler. Tiroid hormon ilaçları bu semptomları hafifletseler de çoğu zaman yetersiz kalmaktadır.
Hafta 3 gün 20 dakika egzersiz bisikleti kullanan kişilerin daha fazla enerjiye ve daha az yorgunluğa sahip olduğu gösterilmiştir.
- İstemsiz kilo alımını engeller
Tiroid hormon tedavisine rağmen kilo alımı tiroid cerrahisi sonrasındaki en zor ve sıkıntılı durumdur. Yavaşlamış metabolizma doğru beslenme ve diyetle bile kilo vermeyi zorlaştırır. Egzersiz kalorileri yakar ve bazal metabolizma hızını yükseltir. Yağ dokusunun kullanılıp erimesini sağlar.
- Kas kütlesini arttırır
Tiroid hormon düzensizliklerinde kas dokusu parçalanır. Bu kas kramplarına ve kas zayıflığına neden olur. Düzenli egzersiz kas dokusunu bir arada tutar ve kas kütlesinin korunmasını sağlar. Ağırlık egzersizlerinin programa eklenmesi ile kas kütlesinde artış görülür. Kas yağdan daha fazla kalori yakar. Hatta kaslardaki kalori yakımı dinlenme sırasında bile devam eder. Bu da kilo vermeye yardımcı olur.
- Eklem ağrılarını hafifletir
Eklem ağrısı tiroid yetmezliğinde sık görülür. Esneme egzersizleri eklemler üzerinde daha geniş bir yüzey alanı oluşturur. Gerginliği azaltarak ağrı duyusunun hafiflemesini sağlar. Kas dokusunun artması da eklem üzerindeki stresi azaltır ve hareketi daha az ağrılı hale getirir.
- Psikolojik durum güçlendirir ve bilişsel algıyı arttırır
Özellikle kanser tanısıyla yapılan tiroid ameliyatlarından sonra depresyon ve kaygı sık görülür. Egzersiz pozitif düşünceyi teşvik eder, depresyondan korur, özgüveninizi geliştirir. Düzenli egzersizle vücutta daha fazla endorfin hormonu üretilir. Bu, ruh halinizi düzenler, stresi azaltır, üzgün ve endişeli duyguları yok eder.
- Kronik hastalıklara yakalanma riskini azaltır
Tiroid hormon düzensizliklerinde tip 2 diyabet, obezite ve kalp hastalıkları riski artar. Uzun süreli tiroid hormon tedavisinin yan etki olarak kemik erimesi riskini arttırdığına yönelik çalışmalar vardır. Düzenli egzersizin tip 2 diyabet, obezite, kronik kalp hastalığı ve osteoporoz gibi birçok kronik hastalığın riskini azalttığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
Egzersize ne zaman başlanmalı?
“Ameliyat öncesinde başlanan egzersizler ameliyat sonrasında bir yaşam tarzı olarak benimsenerek devam etmelidir.”
Tiroid ameliyatları öncesinde hastaların egzersiz yapmaları çok nadir olarak teşvik edilir. Ameliyat sonrasında ise sadece rutin kullanılan bir cümle olarak kalır. Bunun nasıl rahat ve güvenli yapılacağına dair bir rehberlik verilmez. Vücudun güçsüz olduğu bir dönemde yanlış yapılan hareketlerle sakatlanma çok kolaydır ve iyileşme sürecini daha uzatır.
“Düzenli egzersize başlamadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız.”
Bazı durumlarda egzersizin yan etkileri ortaya çıkabilir ve vücudunuza yarardan çok zararı olabilir. Ameliyat sonrasına geçirdiğiniz operasyonun çeşidine ve ek hastalıklarınıza göre cerrahınız egzersize başlamaya uygun olup olmadığınıza ve egzersiz yoğunluğunuza karar verecektir .
Hormon düzensizliği semptomlarınız varsa yapılacak ilk iş hormon düzeylerinizin kontrol edilmesidir. Aşırı egzersiz tiroid hormonları kontrol altında değilse hastanın kalp yetmezliğine girmesine neden olabilir. Yüksek doz tiroid ilacı kullanması gereken tiroid kanseri tanısı olan hastalarda orta-yoğun egzersiz sırasında aşırı yüksek kalp hızları görülebilir. Tiroid hormon eksikliği kalp hızının yavaşlamasına neden olur. Aniden hızlı ağır bir egzersize dönüş kalp yükünü arttırır. Ritim bozukluğu ve kalp krizi riskini arttırır. Tiroid yetmezliği olan hastalara tiroid hormon ilaçlarıyla kontrol sağlanmadan birkaç hafta egzersiz yapmamaları tavsiye edilir.
Ne tür ve nasıl egzersizler yapılmalı
Ameliyattan sonra anestezi etkisi tam geçtikten sonra bir yardımcı eşliğinde yürümeye başlanır. İlk birkaç gün kesi yerinde ağrı olması doğaldır ama boyun egzersiz hareketlerini yapmaya engel olmaz. Dikkat edilmesi gereken, kafanın geriye doğru aşırı gerilmemesidir. İlk bir hafta fiziksel olarak yorucu iş ve egzersizlerden kaçınılmalıdır. Egzersizler her zaman hafif başlanıp poliklinik kontrollerinizde iyileşme durumunuza göre ağırlaştırılmalıdır.
Eğer imkanınız varsa başlangıçta, eğitim sertifikasına sahip, deneyimli ve cerrahınızla iletişim kurabilecek bir kişisel antrenör ile başlamak faydanıza olacaktır.
Zevklerinizi ve fiziksel yeteneğinizi dikkate alarak bir egzersiz programı oluşturun. Bu egzersiz yapmayı bir yük olarak görmemenizi ve programınıza bağlı kalmanızı sağlar. Yürüyüş, koşu, yüzme, aerobik, yoga yapabilir bir spor salonunda çalışmayı tercih edebilirsiniz. Kardiyo egzersizleri başlangıç için yeterli olsa da semptomların hafifletilmesinde ana faktör olan yağ kütlesinin azaltılıp kas kütlesinin arttırılması için ağırlık egzersizleri programa dahil edilmelidir. Yavaş başlamak ve aktivite seviyenizi kademeli olarak arttırmak önemlidir. Belirli bir süreyi veya hareket sayısını saplantı haline getirmeyin. Amaç öncelikli olarak elinizden geleni yapmaktır.
Kendinizi zorlamadığınızdan emin olun. Egzersiz yaptıktan sonra kendinizi daha iyi, daha enerjik, ağrılarınızın hafiflediğini hissetmeniz gerektir. Kendinizi daha kötü hissediyorsanız muhtemelen çok fazla çalışıyorsunuz veya yanlış egzersizleri yapıyorsunuzdur. “Bedeninizi dinleyin o size doğru olanı söyleyecektir.”
Bir arkadaşınızla ya da aile üyenizle egzersiz yapmayı planlamak harekete geçmenize, bir ekibin üyesi olmak gibi bir sorumluğa sahip olmanız programınıza bağlı kalmanıza yardımcı olacaktır.
Egzersiz, tiroid hormon mekanizmasının bozukluğunun neden olduğu semptomları başka mekanizmalar üzerinden düzeltir. Eğer bu semptomlara sahipseniz yapacağınız en öncelikli şey doktorunuzla görüşmek ve doğru dozda tiroid hormon ilacı aldığınızdan emin olmaktır. Ancak bir sonraki aşama düzenli bir egzersiz programına başlamaktır. “Düzenli egzersiz tiroid operasyonu sonrası gelişebilecek semptomları yönetmenin hayati bir parçasıdır.”
Dr. Kıvılcım Ulusan